Minggu, 06 November 2011

Naskah - Bujangga Manik: Prabu Jaya Pakuan (8)

Sana(n)jak ka Papa(n)dayan,
ngaran(n)a na Pane(n)joan,
ti inya aing ne(n)jo gunung,
dereja (?) dangka ri kabeh,
para manuh para dangka,
 pani(ng)gal Nusia Larang.
(Setelah menanjak ke Gunung Papandayan,
yang juga dipanggil Panenjoan,
aku melihat pegunungan dari sana,
jajaran (?) pemukiman di mana-mana,
semua desa, semua pemukiman,
peninggalan Nusia Larang yang mulia.)

Aing milang-melangi/nya, /21v/
Ti kidul na alas Danuh,
ti wetan na Karang Papak,
(Aku melihat mereka satu per satu.
Di arah selatan adalah wilayah Danuh,
di timur Karang Papak,)

ti kulon Tanah Balawong,
itu ta na gunung Agung,
ta(ng)geran na Pager Wesi.
(di barat tanah Balawong,
merupakan Gunung Agung,
pilarnya Pager Wesi.)

Eta na bukit Patuha,
ta(ng)geran na Majapura.
Itu bukit Pam(e)rehan,
ta(ng)geran na Pasir Batang.
(Itu Gunung Patuha,
penopang Majapura.
Itu Gunung Pamrehan,
penopang Pasir Batang.)

Itu ta na Gunung Kumbang,
ta(ng)geran alas Maruyung,
ti kaler alas Losari,
(Itu Gunung Kumbang,
pilarnya Maruyung,
ke arah utara wilayah Losari.)

Itu ta bukit Caremay,
tanggeran na Pada Beunghar,
ti kidul alas Kuningan,
ti barat na Walangg Suji,
inya na lurah Talaga.
(Itu Gunung Ceremay,
pilarnya Pada Beunghar,
di selatan wilayah Kuningan,
ke baratnya Walang Suji,
di situlah wilayah Talaga.)

Itu ta na To(m)po Omas,
lurah Medang Kahiangan.
(Itu Gunung Tampo Omas,
di wilayah Medang Kahiangan.)

Itu Tangkuban Parahu,
tanggeran na Gunung Wangi.
(Itu Gunung Tangkuban Parahu,
pilarnya Gunung Wangi.)

Itu ta Gunung Marucung,
ta(ng)geran na Sri Manggala.
(Itu Gunung Marucung,
pilarnya Sri Manggala.)

Itu ta bukit Burangrang,
ta(ng)geran na Saung Agung.
(Merupakan Gunung Burangrang,
pilar dari Saung Agung.)

Itu (ta na) bukit Burung Jawa,
ta(ng)geran na Hujung Barat.
(Itu Gunung Burung Jawa,
pilarnya Hujung Barat.)

Itu ta bukit Bulistir,
ta(ng)geran na Gu/nung A(n)ten./22r/
(Itu Gunung Bulistir,
pilarnya Gunung Anten.)

Itu bukit Naragati,
ta(ng)geran na Batu Hiang.
(Itu Gunung Nagarati,
pilarnya Batu Hiang.)

Itu ta na bukit Barang,
ta(ng)geran na [alas] Kurung Batu.
(Itu Gunung Barang,
pilarnya wilayah Kurung Batu.)

Itu bukit Banasraya,
ta(ng)geran na alas Sajra,
ti barat bukit Kosala.
(Itu Gunung Banasraya,
pilarnya wilayah Sajra,
ke barat Gunung Kosala.)

Itu ta na bukit Catih,
ta(ng)geran na Catih Hiang.
(Itu Gunung Catih,
pilarnya Catih Hiang.)

Itu bukit Hulu Mu(n)ding,
ta(ng)geran na Demaraja,
ti barat bukit Parasi,
ta(ng)geran na Tegal Lubu,
ti wetan na Sedanura,
nu awas ka alas Si(n?)day.
(Itu Gunung Hulu Munding,
pilarnya Demaraja,
ke barat Gunung Parasi,
pilarnya Tegal Lubu,
ke timurnya Sedanura,
yang menghadap wilayah Sinday.)

Eta ta na Gunung Kembang,
geusan tiagi sagala,
(Ini Gunung Kembang,
tempat segala macam pertapa,)

ti kidulna alas Maja,
eta na alas Rumbia.
(ke selatannya wilayah Maja,
yang merupakan wilayah Rumbia.)

Ti baratna wates Mener,
ta(ng)geranna Bojong Wangi.
(Ke baratnya batas Mener,
pilarnya Bojong Wangi.)

Itu ta na Gunung Hijur,
ta(ng)geranna Kujar Jaya.
(Itu Gunung Hijur,
pilarnya Kujang Jaya.)

Itu ta na Gunung Su(n)da,
ta(ng)geran na Karangkiang.
(Itu Gunung Sunda,
pilarnya Karangiang)


Itu ta na bukit Karang,
ta(ng)geran na alas Karang.
(Itu Gunung Karang,
pilarnya wilayah Karang.)

Itu Gunung Cinta Manik,
ta(ng)geran na alas Rawa.
(Itu Gunung Cinta Manik,
pilarnya wilayah Rawa.)

itu ta na Gunung Kembang, /22v/
ta(ng)geran Labuhan Ratu.
(Itu Gunung Kembang,
pilarnya Labuhan Batu.)

Ti kaler alas Panyawung,
ta(ng)geran na alas Wa(n)ten.
(Ke arah utara wilayah Panyawung,
pilar dari wilayah Wanten.)

Itu ta na Gunung (.. .)ler,
ta(ng)geran alas Pamekser,
nu awas ka Ta(n)jak Barat.
(Itu Gunung (...) ler,
pilar dari kekuasaan Pamekser,
yang terlihat dari Tanjak Barat.)

Itu ta Pulo Sanghiang,
heuleut-heuleut nusa Lampung,
Ti timur Pulo Tampurung,
(Terdapat Pulau Sanghiang,
setengah jalan dari wilayah Lampung.
Ke arah timur Pulau Tampurung,)

ti barat Pulo Rakata,
gunung di tengah sagara.
Itu ta Gunung J(e)reding,
ta(ng)geran na alas Mirah,
(ke arah barat Pulau Rakata,
gunung di tengah-tengah lautan.
Itu Gunung Jreding,
pilarnya wilayah Mirah,)

ti barat na lengkong Gowong.
Itu ta Gunung Sudara,
na Gunung Guha Ba(n)tayan,
tanggeran na Hujung Kulan,
(Ke arah barat pantai Gowong.
Itu Gunung Sudara,
Gunung Guha Bantayan,
pilarnya Hujung Kulan,)

ti barat bukit Cawiri.
Itu ta na Gunung Raksa,
gunung Sri Mahapawitra,
ta(ng)geran na Panahitan,
(ke arah barat Gunung Cawiri.
Itu Gunung Raksa,
Gunung Sri Mahapawitra,
pilarnya  [Pulau] Panahitan,)

ti wetanna Suka Darma,
ti baratna gunung Manik.
(ke timurnya Suka Darma,
ke baratnya Gunung Manik.)

Awas ka Nusa Kambangan,
Nusa Layaran ....
Nusa Di/lih, Nusa Bini, /23r/
Nusa Keling, Nusa Jambri,
Nusa Cina Ja(m)budipa,
Nusa Gedah deung Malaka,
Nusa Ba(n)dan Ta(n)ju(ng)pura,
Sakampung deung Nusa Lampung,
Nusa Baluk, Nusa Buwun,
Nusa Cempa Baniaga,
Langkabo deung Nusa Solot,
Nusa Parayaman. //O//
(Lihatlah Pulau Kambangan,
Pulau Layaran ...,
Pulau Dilih, Pulau Bini,
wilayah Keling, Jambri,
wilayah Cina, Jambudipa,
wilayah Gedah [Kedah] dan Malaka,
wilayah Bandan dan Tanjungpura,
Sekampung dan kekuasaan Lampung,
wilayah kekuasaan Baluk dan Buwun,
wilayah kekuasaan Cempa (dan) Baniaga,
Langkabo [Minangkabau] dan wilayah Solot,
wilayah kekuasaan Pariaman.)

Beuteung bogoh ku sakitu,
saa(ng)geus ing milang gunung,
saleu(m)pang ti Pane(n)joan,
sacu(n)duk ka Gunung Se(m)bung,
era hulu na Citarum,
di inya aing ditapa,
sa(m)bian ngeureunan palay.
(Setelah mengagumi semua hal itu,
setelah melihat pegunungan,
setelah meninggalkan Panenjoan,
setiba di Gunung Sembung,
yang merupakan hulu Sungai Citarum,
di sana aku singgah bertapa,
sambil melepas lelah.)

Tehering puja nyangraha,
puja (nya)pu mugu-mugu.
(Beribadahlah aku melakukan persembahan,
memuja dengan penuh keyakinan.)

Tehering na(n)jeurkeun li(ng)ga,
tehering nyian hareca,
teher nyian sakakala.
(Kemudian aku mendirikan lingga,
lalu memahat patung,
selanjutnya membuat tugu.)

Ini tu(n)jukeun sakalih,
tu(n)jukeun ku na pa(n)deuri,
maring aing pa(n)teg hanca.
(Benda-benda ini menunjukkan pada semua orang,
bukti untuk orang-orang mendatang,
bahwa aku sudah menyelesaikan tugasku.)

A(ng)geus aing puja nyapu,
linyih beunang aing nyapu,
[ms. linyeh]              .
ku/macacang di buruan, /23v/
nguliling asup ka wangun,
ngadungkuk di palu(ng)guhan,
disiwi teher samadi. [ms. dibiwi]
Ku ngaing dirarasakeun,
ku ngaing dititineungkeun,
beunang aing adu angka,
nu mangka kasorang tineung.
(Setelah aku beribadah dengan menyapu,
menyapu sampai bersih (?),
pekarangan di sekitar,
aku mendatangi bangunan-bangunan dan memasukinya,
duduk dalam kesunyian,
memberika penghormatan (?) dan bermeditasi.
Olehku diresapi,
olehku dinanti-nanti,
apa hasil dari tujuanku,
apa yang menyebabkan penantianku.)

Ku ngaing dipajar inya
langgeng tita deung purusa,
nya mana kasorang tineung.
(Aku menyebutnya
keabadian, kekal bersama zat teragung,
yang memenuhi maksud penantianku.)

Kena kitu nu ti heula,
guna sang mahapandita,
nu bisa mu(n)cakkan tapa,
milih miji di sarira,
ngawastu rasa wisesa,
nurutkeun sakaja(n)tenna,
ha(n)teu kabawa ku warna,
atos alot rasa,
laksana mahapurusa,
nya mana pam(i)yaktaan. [ms. Nyu
(Karena sebelum adanya diriku,
kebaikan dari orang bijak,
yang mampu menyadari pertapaan tertinggi,
memilih berkonsentrasi pada diri sendiri,
untuk memahami pengindraan tertinggi,
dengan mengikuti penciptaan diri yang sesungguhnya,
tidak dapat terbawa oleh warna [penampilan fisik],
penuh dengan keberanian, hati yang kuat,
seperti manusia suci yang agung,
yang menunjukkan bukti jelas dari itu.)

A(ng)geus ngudian sarira,
Rakaki Bujangga Manik
ngaler ngidul marat nimur,
di tengah kapala cakra,
nyiar pigeusaneun matuh,
nyiar lemah pamutian,
nyiar cai / pamorocoan, /24r/
pigeusaneun aing paeh,
pigeusaneun nu(n)da raga.
(Setelah exerting dirinya sendiri,
Bujangga Manik yang terhormat
menuju utara, selatan, barat, dan timur,
di pusat dari titik puncak,
mencari tempat untuk tinggal,
mencari tempat untuk bertapa (?),
mencari air untuk tenggelam,
tempat untuk mati bagiku kelak,
tempat membaringkan tubuh.)

Di (i)nya aing teu heubeui,
satahun deung sataraban.
(Di sana aku tidak tinggal terlalu lama,
selama setahun lebih.)

Meding katepi ku are,
datang nu ti lala(n)deuhan,
Meding waya na bancana
(Terlalu sering aku dikunjungi orang asing,
oleh orang-orang yang datang dari bawah,
terlalu banyak godaan.)

Tidak ada komentar:

Posting Komentar